1 00:00:00,960 --> 00:00:03,320 Maar ja wat er in andere huizen gebeurde dat dat wist je natuurlijk niet. 2 00:00:03,320 --> 00:00:04,320 Dat hoorde je niet 3 00:00:04,320 --> 00:00:07,090 We hadden ook helemaal geen contact natuurlijk 4 00:00:07,090 --> 00:00:14,390 Mijn buik rommelt, dat neemt ie op hè? [cameraman antwoordt ja] 5 00:00:19,470 --> 00:00:23,520 Eh kunt u wat vertellen over het contact met de andere huizen? 6 00:00:24,530 --> 00:00:34,150 In Amsterdam eh ja je had Jacob en je had Elizabeth maar dat was een klein bejaardenhuis, 7 00:00:34,150 --> 00:00:39,680 ik denk meer ja voor gegoede mensen, en je had Jacob en welke had je nog meer… 8 00:00:39,680 --> 00:00:42,780 Sint Bernhard, Sint Bernard 9 00:00:42,780 --> 00:00:44,260 En Bernard ja. 10 00:00:44,540 --> 00:00:50,690 En Jacob heeft zijn ze het laatst geweest hè? Of ja Bernardus nee Bernardus zijn ze dus. 11 00:00:50,690 --> 00:01:01,480 Nou Bernardus wij hadden namelijk eh konijnen en daar was een zuster voor die de konijnen fokte. 12 00:01:01,610 --> 00:01:04,710 En met kerstmis kregen we dan konijn. 13 00:01:04,870 --> 00:01:10,650 Dat was de enige dag dat je vlees had (lacht). Maar daar moest je gras voor hebben en dat ging 14 00:01:10,650 --> 00:01:15,150 ze in Bernardus halen die schenen een groot grasveld in ieder geval daar ging ze gras halen. 15 00:01:15,150 --> 00:01:20,460 Want wij hadden maar een klein binnentuintje hè en eh verder, maar verder, wij eh ik 16 00:01:20,460 --> 00:01:24,620 ben nooit in Bernardus geweest, ik ben nooit in Elizabeth geweest, ik ben nooit in Jacob 17 00:01:24,620 --> 00:01:30,780 geweest dus hè, wel langsgelopen omdat je ergens naartoe moest dat je d- dat contact 18 00:01:30,780 --> 00:01:36,760 toen was eh er was geen specifiek contact nee hè, wat je naderhand weer had in Leiden. 19 00:01:36,760 --> 00:01:42,510 Kijk als er in een huis een zilverfeest was of een gouden feest, dan werden er uit de omliggende 20 00:01:42,510 --> 00:01:50,950 huizen zusters uitgenodigd en omgekeerd hè, in Leiden hadden we buurt eh buurtcontact met Haarlem 21 00:01:51,010 --> 00:01:56,460 en met Den Haag en omgekeerd en dat was altijd heel leuk en dat ging precies op volgorde. 22 00:01:56,460 --> 00:02:02,800 En dan eh een aantal mochten de hele dag komen en een aantal halve dag, ja. 23 00:02:02,830 --> 00:02:10,790 En dat ging soms echt gewoon op de rij af, maar het was ook wel eens dat de oudere zusters de 24 00:02:10,790 --> 00:02:16,850 hele dag mochten en nou ja we vonden het allemaal leuk om eh om een middag daar naartoe te gaan. 25 00:02:16,920 --> 00:02:22,210 Want dat is bij ons, die feesten die zijn altijd echt feest. 26 00:02:22,210 --> 00:02:25,230 Heeft u in Amsterdam ook feest- feesten meegemaakt? 27 00:02:25,230 --> 00:02:27,469 We hebben geen feesten meegemaakt, nee nee. 28 00:02:27,469 --> 00:02:35,050 Ik kan me ook niks van herinneren of er iemand, dat zal wel, een jubileumfeest 29 00:02:35,050 --> 00:02:40,760 heeft gehad ,maar hoe of dat gevierd is dat dus ik denk niet dat, want ik 30 00:02:40,760 --> 00:02:44,880 kan me daar helemaal niks van herinneren terwijl ik het van Leiden wel weet. 31 00:02:45,030 --> 00:02:49,460 Maar van maar ja, ik denk we dachten toen niet aan feesten denk ik, ofschoon 32 00:02:49,460 --> 00:02:54,275 je ook in moeilijke periodes is een feest, maar ja waar moest je mee feesten 33 00:02:54,276 --> 00:03:01,124 hè. Maar er zal heus wel iets extra’s gedaan zijn want ik kan me niet voorstellen 34 00:03:01,140 --> 00:03:05,750 dat er twee jaar lang niemand bij tachtig zusters een feest heeft gehad. 35 00:03:05,870 --> 00:03:09,500 Maar dat kan dat kan ik me niets meer van herinneren, nee. 36 00:03:14,380 --> 00:03:18,549 Maar eh echt buurtcontact was, was er niet. 37 00:03:19,640 --> 00:03:26,180 Eh kwamen er in het huis in eh in Sint Pius kwamen er ook 38 00:03:26,180 --> 00:03:30,950 zusters uit andere gebieden die daar weg moesten, heeft u ook… 39 00:03:30,950 --> 00:03:31,430 Eh ja eh 40 00:03:31,430 --> 00:03:33,000 Kunt u daar wat over vertellen? 41 00:03:33,000 --> 00:03:38,270 Ja, wij hebben dus één of twee zusters dat weet ik uit Nijmegen gehad 42 00:03:38,270 --> 00:03:44,350 toen de Doddendaal gebombardeerd is en uit ja ergens bij de rivieren 43 00:03:45,230 --> 00:03:49,020 eh een een klein plaatsje daar hebben we ook een zuster van gehad. 44 00:03:49,020 --> 00:03:53,620 Niet veel, want ik bedoel veel plaats hadden wij niet over hè, maar we hebben 45 00:03:53,830 --> 00:04:01,020 wel een paar zusters, dus twee uit Nijmegen gehad en een ja ik ik kan nu schiet 46 00:04:01,020 --> 00:04:04,550 me die plaats niet te binnen maar het was een kleine plaats, dat was een dorp. 47 00:04:04,550 --> 00:04:07,330 Beesd? Beesd? 48 00:04:07,330 --> 00:04:11,660 Ja, daar zat ik aan te denken hè, maar dat weet ik dus niet zeker maar ik 49 00:04:12,140 --> 00:04:17,080 in mijn hoofd kwam wel Beesd op hè, dus dan is het uit Beesd geweest ja. 50 00:04:17,560 --> 00:04:25,020 Dus eh drie zusters En dan ja 51 00:04:25,450 --> 00:04:28,370 En en hoorde u dan van die zusters hoe het daar was? 52 00:04:28,370 --> 00:04:31,099 Ja, dat vertelden ze natuurlijk wel ja. 53 00:04:31,100 --> 00:04:36,370 Ja, er was ook Mien Cottaar bij, een een zus van de sportverslaggever van vroeger van 54 00:04:36,370 --> 00:04:40,940 Jan Cottaar, ja, zuster Ancilla ja di,e is een paar jaar geleden is ze gestorven. 55 00:04:41,120 --> 00:04:45,386 Ze is ze heeft heel lang in Delft ook alleen gewoond ja maar die kreeg kanker en 56 00:04:45,386 --> 00:04:47,820 toen is ze hier naar Tilburg uiteindelijk het laatste jaar naar Tilburg gekomen. 57 00:04:47,820 --> 00:04:55,190 Toen heb ik ze nog een keer gesproken, ja. En eh die kwam toen ook bij ons. 58 00:04:55,190 --> 00:04:58,950 Nou die heeft dus toen ik naar die Mulo klas ging, toen 59 00:04:58,950 --> 00:05:02,089 heeft zij mijn derde en vierde klas heeft zij overgenomen. 60 00:05:15,720 --> 00:05:20,796 Ja…En die woonde in de buurt, die was in een klooster in de buurt van Utrecht en dat zal dan 61 00:05:20,797 --> 00:05:33,790 wel Best geweest zijn want ze studeerde in Utrecht wiskunde…En een van die andere twee was 62 00:05:33,790 --> 00:05:35,850 ook schoolzuster en maar nou weet ik niet meer wie dat waren, nee dat weet ik niet meer… 63 00:05:35,850 --> 00:05:53,670 En er was wel eh eh ruimte voor om met hun te praten over hen ervaringen? 64 00:05:53,790 --> 00:05:57,060 Ja, kijk zo was het nou ook niet dat dat niet mocht. 65 00:05:57,060 --> 00:06:02,360 Wij zeiden ook gewoon als we de boer opgingen, dat daar praatten we ook gewoon over hè. 66 00:06:02,360 --> 00:06:11,700 Dat eh maar alleen bijvoorbeeld eh ja eh gewoon over thuis 67 00:06:11,700 --> 00:06:15,493 praten, familie en zo, daar wisten we heel weinig van van elkaar. 68 00:06:15,494 --> 00:06:19,944 Ik geloof dat we ook de achternaam niet eens wisten van elkaar. 69 00:06:19,944 --> 00:06:25,310 Hè, dat, die hebben we pas ooit gezien toen die eh toen de staat kwam hè, het register. 70 00:06:25,310 --> 00:06:34,790 Toen kon je de bepaalde dingen op gaan zoeken, ja. Ja, dat was niet van belang dus eh nee. 71 00:06:35,310 --> 00:06:40,340 Maar ja, naderhand kijk dat was natuurlijk vooral heel streng in het noviciaat, maar 72 00:06:40,340 --> 00:06:45,630 als je natuurlijk met elkaar een poosje in huis hè, als iemand bezoek had en en je 73 00:06:45,630 --> 00:06:50,300 kende je had, stond bij jou op school, dan ging je daar ook even mee kennis maken hè, 74 00:06:50,300 --> 00:06:56,930 dat was leuk dat hè, eh hè, nee dat was als je eenmaal in een huis was was dat anders. 75 00:06:56,960 --> 00:07:02,720 Hè maar dat was in hoofdzaak dus eh met eh in het noviciaat… 76 00:07:06,110 --> 00:07:12,200 Wat herinnert u zich van die laatste dagen voor de bevrijding, hoe was het toen in in huis? 77 00:07:12,200 --> 00:07:17,960 Nou eh, eigenlijk was het verdrag al getekend en dus wij gingen 78 00:07:18,540 --> 00:07:21,820 de straat op in de hoop dat de Engelsen binnen zouden komen. 79 00:07:22,020 --> 00:07:26,690 Dus ook met een aantal zusters gingen we de straat op en toen liepen we, ik weet 80 00:07:26,790 --> 00:07:29,970 niet meer hoe die heette, in een hele brede straat, het was een winkelstraat. 81 00:07:30,750 --> 00:07:37,310 En toen kwamen er ineens, eh ja van die open eh legervoertuigen van 82 00:07:37,310 --> 00:07:41,420 de Duitsers en die geweren die konden dit doen, van links naar rechts. 83 00:07:41,430 --> 00:07:43,860 En die begonnen te schieten van links naar rechts op de mensen 84 00:07:43,860 --> 00:07:48,040 dus wij wisten niet hoe gauw wij de winkels in vluchtten. 85 00:07:49,680 --> 00:07:55,520 Toen zijn we toch nog naar, nee, wij zijn toen maar gauw naar het klooster teruggegaan. 86 00:07:55,850 --> 00:08:03,500 Maar toen hebben we naderhand gehoord dat ja, het het was bij het clubgebouw heette 87 00:08:03,500 --> 00:08:08,530 dat, ik weet niet meer welk plein of het was, maar daar stonden een heleboel mensen. 88 00:08:08,530 --> 00:08:13,610 Maar in dat clubgebouw zaten nog Duitse officieren en die hebben toen vanaf het 89 00:08:13,610 --> 00:08:19,110 balkon nog op de mensen geschoten, toen zijn er nog zeven mensen doodgeschoten. 90 00:08:19,110 --> 00:08:26,210 Die mensen wisten niet hoe snel ze weg zouden gaan en op school kwam er om een uur of 91 00:08:26,210 --> 00:08:31,360 vijf een kind huilende want ze was haar moeder kwijt, want ze waren daar ook geweest 92 00:08:31,360 --> 00:08:34,760 en dat kind was natuurlijk bang dat haar moeder, achteraf was die moeder gelukkig 93 00:08:34,760 --> 00:08:41,010 niet maar ja door de eh plotselinge chaos is die moeder een andere kant uitgegaan dan 94 00:08:41,010 --> 00:08:46,450 dat kind, dus ik bedoel dat is ze dat was toen eig- toen het eigenlijk al vrede was. 95 00:08:47,380 --> 00:08:54,170 Hè, en toen dan de volgende dag of die dag erna de Canadezen binnentrokken, nou 96 00:08:54,170 --> 00:09:00,320 ja dat was feest hè, ik heb ook langs de kant gestaan, ja dat was echt feest. 97 00:09:00,910 --> 00:09:08,890 En het is ook nog een paar keer geweest voor die bewuste dag eh dat ja dat was de avond geloof ik 98 00:09:08,890 --> 00:09:13,920 voordat het officieel was dat de mensen al dachten dat het vrede was en dat je dat op straat ook 99 00:09:13,920 --> 00:09:19,705 hoorde maar ja toen werd er geschoten, zijn er ook weer mensen, dat was meteen schieten hè, ja. 100 00:09:19,705 --> 00:09:26,910 Dus eh nou ja dat was natuurlijk feest hè, en eh de rector kwam bij ons binnen 101 00:09:26,910 --> 00:09:31,740 in de refter, nou dat gebeurde nooit hè (lachend) dat was in die tijd nog ja. 102 00:09:33,450 --> 00:09:37,470 En toen ontdekte ze dus ook dat de boter in de kelder niet meer goed was (lacht) ja. 103 00:09:37,470 --> 00:09:44,404 Nee, dat was echt eh ja wij hebben toen ook met die dolle dinsdag hè 104 00:09:44,405 --> 00:09:47,155 toen hebben we eigenlijk ook een beetje feest gevierd, nou ja toen 105 00:09:47,155 --> 00:10:04,536 heeft het nog lang geduurd want dat was in september hè, dus eh ja. 106 00:10:04,536 --> 00:10:04,720 Maar eh ja dat was eh. 107 00:10:04,720 --> 00:10:09,950 En langzamerhand kwamen de kinderen terug want we hebben dat laatste, die echte 108 00:10:09,950 --> 00:10:14,210 Hongerwinter, hebben wij wel met halve klassen gezeten, want heel veel kinderen 109 00:10:14,210 --> 00:10:20,030 waren in Friesland of bijbehoren, die hebben daar de Hongerwinter overleefd. 110 00:10:20,340 --> 00:10:25,510 Hè, dat dat wel, hè dat je steeds meer kinderen, gelukkig 111 00:10:25,510 --> 00:10:29,920 hè, die daar ondergebracht zijn in die Hongerwinter. 112 00:10:34,180 --> 00:10:39,660 Dus je had eigenlijk eh ja in alle klassen waren dus kinderen die afwezig 113 00:10:39,660 --> 00:10:45,290 waren, maar je wist wel je wist dus wel dat ze ergens anders waren. 114 00:10:45,290 --> 00:10:49,470 Waren er ook kinderen die niet terugkwamen, weet u daar iets van? 115 00:10:49,470 --> 00:10:56,180 Dat weet ik niet meer, ik denk ik denk dat ze allemaal wel teruggekomen zijn ja. 116 00:10:56,180 --> 00:11:03,000 Want ach, die zaten natuurlijk veilig eh in boerengebieden hè, het eh. 117 00:11:03,720 --> 00:11:05,860 Kijk, ze zijn natuurlijk niet naar het zuiden gegaan 118 00:11:05,860 --> 00:11:08,900 die kinderen hè, want daar is natuurlijk gevochten. 119 00:11:09,510 --> 00:11:17,910 Maar in het noorden eh kijk in Amsterdam is ook absoluut niet gevochten hè dat eh de de 120 00:11:17,910 --> 00:11:22,220 Canadezen zijn binnengetrokken en de Duitsers hebben wel tot het laatste moment geprobeerd 121 00:11:22,220 --> 00:11:27,840 zich te laten gelden hè, vandaar dus dat ze toch nog mensen doodgeschoten hebben. 122 00:11:27,840 --> 00:11:32,450 Maar gevochten is er niet, in heel Noord-Holland eh op het einde niet 123 00:11:32,450 --> 00:11:36,210 hè. Natuurlijk bij het begin van de oorlog is er bij de Afsluitdijk 124 00:11:36,210 --> 00:11:39,010 natuurlijk wel hard gevochten, maar op het eind van de oorlog niet. 125 00:11:39,010 --> 00:11:47,590 En eh heeft u zelf wel eens contact met Duitsers gehad? 126 00:11:47,590 --> 00:11:55,270 Nee, nee, nee. Nee, alleen voor ik naar het klooster ging, de laatste zondag. 127 00:11:55,660 --> 00:11:59,000 Hebben we in Hoorn foto’s gemaakt, laten maken. 128 00:11:59,000 --> 00:12:05,584 En daarna gingen we naar een restaurant hè, om iets, maar je moest bonnen hebben hè 129 00:12:05,584 --> 00:12:11,890 en mijn zusje die was toen, eens kijken acht en die zeurde want die die wou die wou 130 00:12:11,890 --> 00:12:17,520 iets hebben wat er niet was hè, en eh en er zaten een paar Duitsers zaten bij een 131 00:12:17,520 --> 00:12:22,990 tafeltje en eh die kwamen en die boden een bon, ja je moest bonnen hebben, bonnen aan. 132 00:12:23,800 --> 00:12:25,724 En toen heb ik in het Duits bedankt. 133 00:12:27,060 --> 00:12:30,290 Ergens was het gemeen van me want ze bedoelden het goed maar 134 00:12:30,290 --> 00:12:34,244 je was toen zo fel tegen alles wat Duits was hè, dus eh ja. 135 00:12:36,980 --> 00:12:43,590 Nou zeg ik, ja die mensen moesten ook hè, maar ja toen was het ja. 136 00:12:45,570 --> 00:12:51,496 Maar dat is mijn enigste ervaring geweest dat ik zelf eh contact had gehad met de Duitsers, ja 137 00:13:00,510 --> 00:13:04,050 Kijk, ik was geen ik was in Amsterdam geen hoofd van de school dus dan had 138 00:13:04,050 --> 00:13:09,731 je ook met officiële dingen niks te maken, hè als je gewoon een klas had. 139 00:13:09,731 --> 00:13:14,110 En ik hoefde niet naar het distributiekantoor, ik ging wel mee met die zuster die 140 00:13:14,110 --> 00:13:22,505 daar wel naar toe ging maar zij deed het woord hè en eh en verder ben ik niet eh 141 00:13:40,720 --> 00:13:48,580 Zuster Nicoline is eh door uw ervaringen in de oorlogstijd is uw geloof daardoor veranderd? 142 00:13:49,190 --> 00:13:55,760 Veranderd weet ik niet, ik heb wel moeite gehad met het feit dat eh hè toen had je nog zo echt van 143 00:13:55,760 --> 00:14:04,090 eh Gods ja die eh beslist of die doet, hè, hoe kan God dat toelaten die verschrikkelijke dingen hè. 144 00:14:05,950 --> 00:14:08,920 Maar eh ik kan niet zeggen dat mijn geloof erdoor veranderd 145 00:14:08,920 --> 00:14:12,980 is dat ja, kijk je maakt toch een ontwikkeling door. 146 00:14:12,981 --> 00:14:16,343 Hè, er is er is een hele ontwikkeling geweest en ik bedoel 147 00:14:16,344 --> 00:14:22,580 zoals ik in eh in ’40 geloofde, zo geloof ik nou niet meer. 148 00:14:22,990 --> 00:14:29,400 Hè ik heb ook mijn twijfels dus eh mijn geloof is in de loop der tijd veranderd. 149 00:14:29,900 --> 00:14:37,570 Maar, en ik heb dus wel in de oorlog moeite gehad dat God dat toeliet zoals je 150 00:14:37,570 --> 00:14:43,390 toen zei, hè, Hij wil het niet maar Hij laat het toe, heb ik toch moeite mee gehad. 151 00:14:43,860 --> 00:14:48,140 Ik ben ook heel kwaad op God geweest toen bij ons thuis die kindjes stierven. 152 00:14:49,480 --> 00:14:56,320 Hè, ik weet nog goed toen toen dat dat broertje wat zes jaar was hè, 153 00:14:56,320 --> 00:15:00,570 toen die eh gestorven was, difterie, hij was de avond ervoor heel goed 154 00:15:00,570 --> 00:15:05,570 Vader en moeder waren twaalf jarig twaalf en een half jaar getrouwd hè, we hebben dat een beetje 155 00:15:05,570 --> 00:15:09,620 onder ons gevierd want het kon natuurlijk niet met de familie gevierd worden vanwege de difterie. 156 00:15:09,620 --> 00:15:14,570 Hij heeft ’s avonds, mocht hij van de dokter ‘n poosje opzitten, hij heeft 157 00:15:14,570 --> 00:15:17,529 nog gezongen voor vader en moeder en de volgende morgen was het mis. 158 00:15:17,530 --> 00:15:21,840 Hè, er is een vergiftiging bijgekomen dus dat, er was niks meer aan te doen. 159 00:15:21,840 --> 00:15:28,630 En toen bij ons was het dat de zusters dus de de overledenen opbaarden. 160 00:15:28,700 --> 00:15:34,830 En die kwamen dus thuis en die zeiden ja eh hoe zeiden ze dat ook alweer, jouw vader en moeder 161 00:15:34,830 --> 00:15:39,230 komen heel, ik was acht toen ik zat in de vierde klas, jouw vader en moeder komen heel hoog 162 00:15:39,230 --> 00:15:43,600 in de hemel, ik zeg dat hoeft niet als ze om het hoekje van de deur mogen zitten is het ook 163 00:15:43,600 --> 00:15:49,447 goed als de broertjes maar blijven leven, dat weet ik goed, ik was zo kwaad op God, ja. 164 00:15:49,447 --> 00:15:56,040 Hè, maar ja goed, dat gaat over. En eh… 165 00:15:56,040 --> 00:15:58,610 Hoe was dat in de oorlog? 166 00:15:58,610 --> 00:15:59,340 Mijn geloof? 167 00:15:59,340 --> 00:16:01,340 Nou u zei u was toen kwaad op God en was dat… 168 00:16:01,340 --> 00:16:02,651 Ja, maar toen was ik acht jaar 169 00:16:02,650 --> 00:16:04,459 Ja, en hoe was dat in de oorlog, hoe hoe… 170 00:16:04,460 --> 00:16:10,010 Nee, dat, dan was ik niet naar het klooster gegaan (lacht). Hè, dus eh nee maar 171 00:16:10,010 --> 00:16:14,540 dat zo’n moment hè eh ook vooral omdat er toen meerdere kindjes stierven dat 172 00:16:14,540 --> 00:16:20,235 eh en dat eh ja dat was toen echt nog van eh ja God, God laat dat toe hè, dat 173 00:16:20,570 --> 00:16:24,830 eh ja sommigen zeggen ook: God wil da,t maar dat heb ik nooit eh kunnen geloven. 174 00:16:24,830 --> 00:16:30,370 Ik zeg: God is liefde, dus dat kan niet. Maar ja, hoe ben je als kind, ik was zelf pas acht. 175 00:16:30,600 --> 00:16:38,880 Hè, maar ik ik was echt eh ja hè, dus eh maar eh ja goed, dat gaat weer over. 176 00:16:39,000 --> 00:16:43,430 En als jonge zuster dacht u ook van eh… 177 00:16:43,430 --> 00:16:52,100 Toen dacht ik nog echt nog wel eh ja, had ik van die boeken van God wil het hè, vandaar dus God 178 00:16:52,100 --> 00:16:59,520 vraagt dat van mij hè, want ik ging niet graag naar het klooster hè, maar God vraagt dat van mij. 179 00:16:59,760 --> 00:17:06,310 En eh, ja maar dat ja dat heeft in die jaren door natuurlijk een hele ontwikkeling meegemaakt. 180 00:17:06,620 --> 00:17:13,020 Ik heb toch al gauw gehad dat ik eh vond dat God niet wou dat er lijden was. 181 00:17:13,420 --> 00:17:16,380 Hè, want als God liefde is, dan kan dat niet. 182 00:17:16,470 --> 00:17:22,090 Maar dat ie het dan toelaat, maar ja goed eh kijk ik zeg nou, de mens 183 00:17:22,090 --> 00:17:38,420 is vrij en er zijn mensen goed en er zijn mensen die kwaad willen hè 184 00:17:38,420 --> 00:17:40,420 En je zit met honderd vragen en dat, dat daar blijf je mee zitten. 185 00:17:40,420 --> 00:17:46,540 En kon u die vragen ook stellen in de oorlogstijd? 186 00:17:46,750 --> 00:17:49,490 Oh, toen zat ik niet met vragen: geloof ik? Nee, nee. 187 00:17:49,490 --> 00:17:53,840 Ach, je kon je kon in die tijd toch heel weinig v-, ook naderhand niet. 188 00:17:53,840 --> 00:17:58,390 Ik bedoel eh ja, dat heeft toch nog wel een poosje geduurd eer dat 189 00:17:58,610 --> 00:18:05,540 eh eh men over ja anders anders begon te denken over alle zaken. 190 00:18:06,060 --> 00:18:14,680 Hè, dat eh hè, dan kreeg je cursussen en en dus eh ja dat eh heeft toch heel lang geduurd. 191 00:18:16,370 --> 00:18:20,820 En nou moet je nog wel eens oppassen dan wat je zegt en bij wie je zit. 192 00:18:22,810 --> 00:18:25,950 Ja, want er zijn mensen die nog echt ouderwets geloven. 193 00:18:25,950 --> 00:18:29,790 Wij hebben trouwens ook een pastoor in Oss, pastoor Mennen. 194 00:18:30,310 --> 00:18:33,239 Nou die gelooft nog zoals we zestig jaar geleden geloofden. 195 00:18:33,239 --> 00:18:39,140 Het is een hele aardige man in de omgang, maar als wij zondags moesten 196 00:18:39,140 --> 00:18:46,610 zingen, nou met de preek nou dan luisterde, probeerde ik niet te luisteren. 197 00:18:47,400 --> 00:18:52,700 Want eh ja hij preekte eigenlijk dan voor de mensen die er niet waren, want de 198 00:18:52,700 --> 00:18:55,760 mensen die er nog wel waren, ja daar hoefde hij die dingen niet voor te zeggen. 199 00:18:55,760 --> 00:19:06,090 Ja, en eh ja dat dat vind ik jammer als je niet met 200 00:19:06,090 --> 00:19:10,100 de tijd meegaat en vasthoudt aan de vaste dingen. 201 00:19:10,100 --> 00:19:25,410 Ik geloof eh dat je veel meer mensen zou bereiken hè als je, ja toch op een andere manier benadert. 202 00:19:32,100 --> 00:19:38,590 En in die oorlogsjaren vroeg u zich eh zei u even terug eh hoe 203 00:19:38,590 --> 00:19:41,760 kan God dit toelaten hè, God wil dit niet maar hij laat dit toe 204 00:19:41,760 --> 00:19:42,110 Ja. 205 00:19:43,620 --> 00:19:47,820 Eh kon u daar ook over praten met de overste, of met de rector of met waar… 206 00:19:47,820 --> 00:19:51,980 Nou, met de rector heb ik nooit een gesprek gehad dat was dat was in 207 00:19:51,980 --> 00:19:59,140 die tijd zo hè, eh en met de overste misschien wel, misschien ook niet. 208 00:19:59,360 --> 00:20:02,170 Ik, ik denk wel dat je dat gewoon kon zeggen. 209 00:20:02,490 --> 00:20:05,960 Hè, want ja dat is toch een vraag dat, die ik niet alleen 210 00:20:05,960 --> 00:20:09,210 stelde, maar die het gros van de mensen zich stelde. 211 00:20:09,440 --> 00:20:13,100 Hè, dus eh dat is een heel reële vraag. 212 00:20:14,740 --> 00:20:18,440 Hè, ik, ik kan me niet herinneren dat ik dat gewoon alleen maar 213 00:20:18,440 --> 00:20:23,050 zwijgend heb gedacht, dat zal ik ook heus wel een keer gezegd hebben ja. 214 00:20:25,590 --> 00:20:32,340 Nou ja, en dan is het natuurlijk ook: de één gelooft sterk van God wil dat, in die 215 00:20:32,340 --> 00:20:40,217 tijd zeker nog ja, jaren veertig was alles nog het geloof zoals het was, hè dus zoals 216 00:20:40,217 --> 00:20:54,450 het ons werd voorgehouden…Maar ik, ik heb nooit zo gehad dat ik daaronder geleden heb. 217 00:20:54,450 --> 00:20:59,510 Ik ben een eh ik ben een binnenvetter wat dat betreft hè, het lijkt misschien niet zo, 218 00:20:59,510 --> 00:21:07,310 maar eh, over mijn gevoelens dan moet ik wel weten dat waar ik iets zeg dat 219 00:21:07,310 --> 00:21:13,025 dat ook kan, dat ik onderhand in de gaten heb dat ze van gelijke gevoelens is. 220 00:21:13,025 --> 00:21:18,700 Hè, ik, er woont in Oss bijvoorbeeld nog een zuster van ons, maar die is ontzettend conservatief. 221 00:21:19,190 --> 00:21:25,040 Eh als ze dus, ik woonde in het centrum, zij woont in een nieuwe wijk, dus 222 00:21:25,040 --> 00:21:29,850 eh zij kwam wel op mijn verjaardag, maar zij vierde haar verjaardag nooit. 223 00:21:30,320 --> 00:21:36,020 Als we maar over gewone dingen praatten dan was het goed, dus het was over koetjes en kalfjes. 224 00:21:36,410 --> 00:21:41,039 Maar over het geloof spraken we niet want eh ja, dat eh dat dat 225 00:21:41,040 --> 00:21:50,080 was nog zo hecht hè, eh groepjes die rozenhoedje baden iedere dag. 226 00:21:50,710 --> 00:21:59,270 Ik zette een keer, dat is jaren geleden, de radio aan ’s morgens. Ik denk hé, dat is haar stem. 227 00:21:59,280 --> 00:22:03,930 Toen was ze in de bus op weg naar een bedevaart in Gorcum en daar bad ze het rozenhoedje voor. 228 00:22:03,930 --> 00:22:10,010 Nou mag dat van mij, dat vind ik nou niet direct hè maar ze gingen naar onmogelijke 229 00:22:10,010 --> 00:22:14,030 bedevaartsplaatsen waar ik nooit van gehoord had, nou ja goed zij is daar gelukkig mee. 230 00:22:14,030 --> 00:22:20,040 Maar ik bedoel met haar praat ik nooit, praatte ik nooit, we hadden niet zo’n hecht contact 231 00:22:20,040 --> 00:22:25,760 want dat is vanzelf, ik ik denk heel anders hè maar af en toe nou ja, goed dan praten 232 00:22:25,760 --> 00:22:34,340 we over de gewone dagelijkse dingen hè. Maar ik heb ook wel eens d- dat ik ja maar ik 233 00:22:34,340 --> 00:22:39,550 heb een keer in Moergestel gehad hè ja dat ik iets zei waardoor een zuster kwaad werd. 234 00:22:41,170 --> 00:22:45,119 (lacht). Nou ja, dat moet je dat moet je dan weten maar ja dat weet je dan 235 00:22:45,119 --> 00:22:49,730 ook niet, dus voortaan paste ik op als ik bij die zuster zat dat ik ja ik zei 236 00:22:49,730 --> 00:22:54,790 niks niks vreselijks ik weet niet meer waar het over ging ja dus hè maar eh. 237 00:22:55,810 --> 00:22:59,690 En had u in Amsterdam een zuster of iemand waarmee 238 00:22:59,690 --> 00:23:02,578 u eh op dezelfde manier over uw geloof kon praten? 239 00:23:02,660 --> 00:23:07,580 Dat bestond toen nog niet, toen waren, toen waren die die, toen was die ontwikkeling er nog niet. 240 00:23:07,770 --> 00:23:09,370 Toen ik in Leiden was ook nog niet. 241 00:23:09,370 --> 00:23:15,730 Ik denk nou: in Zwolle hebben we daar ook niks niks mee gehad hè, ja de Dominicanen, 242 00:23:15,730 --> 00:23:20,540 die die gaven al wel natuurlijk, dat doen ze altijd hè maar daar kwamen wij niet. 243 00:23:20,620 --> 00:23:32,780 Hè, het is pas begonnen nou in Den Haag is het door eh rector De Rooy van de kweekschool en die 244 00:23:32,780 --> 00:23:41,060 dus ook bij ons rector was hè, die gaf al wel eh ja cursussen hè, dat hij dat hij heeft ook met 245 00:23:41,060 --> 00:23:46,240 eh met ja hoe ik kan niet op zijn naam komen, samen een geschiedenis van de kerk geschreven. 246 00:23:46,240 --> 00:23:52,050 Maar nou niet dat dat in het klooster nou zo doordrong. 247 00:23:53,320 --> 00:23:57,160 Dat is toch wel pas gekomen nadat ik in ’63 in Oss was, 248 00:23:57,160 --> 00:23:59,730 toen hebben we toch wel die ontwikkeling meegemaakt. 249 00:23:59,730 --> 00:24:06,740 Hè, dat eh langzamerhand hè, eh dat je dus ook naar cursussen 250 00:24:06,740 --> 00:24:12,750 ging die in Nijmegen gegeven werden en eh ja, was vooral Nijmegen. 251 00:24:13,650 --> 00:24:17,680 En ook door zelf, doordat je erover ging denken, ja dat is natuurlijk als het op 252 00:24:17,680 --> 00:24:24,070 gang komt dan ga je er ook over denken dan ga je er steeds verder over denken ja. 253 00:24:24,070 --> 00:24:30,420 Maar eh kijk als je erover gaat praten dan moet je eerst weten 254 00:24:30,420 --> 00:24:38,240 met wie, hè, eh hoe is degene waar ik nu zit bij zit en eh… 255 00:24:38,240 --> 00:24:44,090 Als u toen in die tijd de oorlogsjaren bijvoorbeeld er eh 256 00:24:44,090 --> 00:24:48,600 open over gepraat zou hebben, zou dat gevolgen hebben gehad? 257 00:24:48,600 --> 00:24:51,780 Ja, maar dat dat dat bestond toen nog niet, niemand 258 00:24:51,780 --> 00:24:56,460 twijfelde, ten minste voor zover, niemand twijfelde. 259 00:24:56,830 --> 00:25:00,320 Hè, dus eh en er was ook nog geen ontwikkeling. 260 00:25:00,570 --> 00:25:04,120 Voor zover wij weten ten minste, misschien wel onder onder 261 00:25:04,120 --> 00:25:09,670 geestelijken en dergelijke al wel, maar niet bij ons nee. 262 00:25:11,910 --> 00:25:15,560 Nee en ook in Leiden had-, nee absoluut nog niet. 263 00:25:15,560 --> 00:25:15,923 Nee. 264 00:25:15,924 --> 00:25:24,867 Ja, zelfs in Zwolle nog niet waar ik tot ’63 ben geweest, toen ook nog niet. 265 00:25:24,868 --> 00:25:28,291 Nee, dat is echt van de jaren de jaren zestig. 266 00:25:28,292 --> 00:25:32,262 Nou, Tweede Vaticaanse Concilie hè, daardoor is het op gang gekomen. 267 00:25:34,258 --> 00:25:41,597 Ja, waar Nederland echt op geantwoord heeft en wat toen de kop ingeslagen is, jammer genoeg. 268 00:25:42,922 --> 00:25:45,490 Hè dus [cameraman zegt ‘volgende film’] 269 00:25:46,160 --> 00:25:46,600 Ja 270 00:25:46,600 --> 00:25:47,180 He? 271 00:25:47,180 --> 00:25:49,890 Daar zouden we een volgende film over willen maken 272 00:25:49,890 --> 00:25:50,350 Ja, daarom, dat is iets iets daar 273 00:25:50,350 --> 00:25:52,330 Dat is weer een heel ander onderwerp. 274 00:25:52,490 --> 00:25:54,500 Dat is een totaal ander onderwerp ja. 275 00:25:54,500 --> 00:25:59,072 Eh is er nog iets over die oorlogsjaar waarvan u zegt dat zou ik nog 276 00:25:59,120 --> 00:26:02,830 willen vertellen of daar daar kijk ik nou zo anders tegenaan of iets… 277 00:26:02,830 --> 00:26:11,820 Ik denk als er iets was dat het wel in de loop der dingen st- Waar ik nu niet, ik 278 00:26:11,820 --> 00:26:15,850 ik kan er nou niet zeggen, het kan best zijn dat ik eh vanmiddag denk ach dat ook 279 00:26:15,850 --> 00:26:22,100 maar nou ja hè, het zal altijd zijn dat er eh toch een paar dingetjes zijn maar… 280 00:26:22,100 --> 00:26:23,190 Nou u heeft eh… 281 00:26:23,190 --> 00:26:25,440 Het meeste heb ik wel verteld denk ik, 282 00:26:25,440 --> 00:26:25,500 Ja 283 00:26:25,500 --> 00:26:27,600 De gewone gang van zaken en 284 00:26:27,600 --> 00:26:27,980 Ja 285 00:26:27,980 --> 00:26:30,420 En dat we toch een goede sfeer hadden 286 00:26:30,420 --> 00:26:30,900 Ja 287 00:26:30,900 --> 00:26:37,340 Ik denk juist juist daardoor hè, dat we ons allemaal echt met elkaar verbonden voelden 288 00:26:37,340 --> 00:26:37,600 Ja. 289 00:26:37,600 --> 00:26:41,620 Ik had nog iets gevonden op internet over dat er toen een stedelijke 290 00:26:41,620 --> 00:26:45,321 bidweek was, weet u daar iets van heeft u was dat de tijd dat… 291 00:26:45,450 --> 00:26:48,760 Nou u dat zegt, weet ik het, maar ik weet er verder niks van. 292 00:26:49,840 --> 00:26:55,520 Eh, wij wij hielden wel gewoon eh particulier heb ik een paar keer de 293 00:26:55,520 --> 00:26:59,350 Stille Omgang gelopen maar dat deden we met z’n tweeën, gewoon particulier, 294 00:26:59,350 --> 00:27:03,670 niet niet op die bewuste datums want dat is voor bepaalde plaatsen hè. 295 00:27:03,670 --> 00:27:08,770 Maar dat deden we gewoon, dat deden we in de oorlog hebben we dat toch wel gedaan ja. 296 00:27:09,540 --> 00:27:16,290 Hè, dus eh ja die bepaalde route door Amsterdam die bij eh Ons Lieve Heer Op Zolder uitkomt, ja. 297 00:27:16,990 --> 00:27:20,559 Ik zou hem nu niet meer weten hoor die route maar toen toen hebben we hem gelopen. 298 00:27:20,560 --> 00:27:27,030 Maar ik kan me niet herin- in ieder geval hebben we, ik kan me er niks meer van 299 00:27:27,030 --> 00:27:34,330 herinneren, maar natuurlijk zal de kerk wel eh bidweken en ik zit ineens te 300 00:27:34,330 --> 00:27:41,710 denken eh de eerste jaren van de oorlog kwam ik natuurlijk met vakantie thuis. 301 00:27:42,150 --> 00:27:46,380 Toen hebben wij dat, toen ben ik een keer thuis geweest dat er een een een 302 00:27:46,380 --> 00:27:51,930 bidweek was hè dus dat we dus iedere dag naar de kerk gingen voor de oorlog. 303 00:27:51,930 --> 00:27:54,820 En de kerk was ook ijskoud want die kon ook niet verwarmd worden, 304 00:27:54,820 --> 00:28:00,560 dat weet ik nog wel hè iedere dag en oh het was toch zo koud ja. 305 00:28:00,560 --> 00:28:03,970 Hè, maar dat was dus voordat ik ingetreden ben in die korte 306 00:28:03,970 --> 00:28:07,540 tijd dat ik dan nog thuis ben geweest in de oorlog, ja. 307 00:28:08,900 --> 00:28:19,780 Want ja dat is dan van mei ’40, dat moet dus in de winter geweest zijn, van ’40-’41, ja ja. 308 00:28:20,480 --> 00:28:21,810 Nou goed 309 00:28:27,390 --> 00:28:27,900 Was het 310 00:28:27,900 --> 00:28:32,330 Ik wil u hartelijk danken voor alle bijzondere verhalen 311 00:28:32,330 --> 00:28:38,820 Nou ja ik, ik weet niet of het zo bijzonder is maar goed hè eh u ook bedankt.